Moral injury en psychotrauma

Als psychotraumatherapeuten hebben wij nog weleens de neiging om angst centraal te stellen binnen de diagnostiek en behandeling van psychotrauma. Na blootstelling aan feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld kunnen patiënten overmatige angst ontwikkelen die effectief behandeld kan worden met traumagerichte therapie.
De laatste jaren is er echter toenemend aandacht voor de morele aspecten van dergelijke ervaringen. Door actief schade toe te brengen aan anderen, te falen in het voorkomen van die schade, of zelf actief beschadigd te worden door een ander, kunnen morele overtuigingen en verwachtingen geschonden worden. Dit kan leiden tot morele klachten als schuld en schaamte, wantrouwen naar jezelf en anderen, sociaal terugtrekken, en morele en spirituele ontgoocheling. 
Moral injury is een klinisch concept dat de psychosociale impact van betrokkenheid bij ernstige morele schendingen beschrijft. Met name onder patiënten met hoog-risicoberoepen, zoals militairen en politiemensen, komt moral injury veel voor. Maar wellicht heeft het concept een groter klinisch potentieel en zouden we ook bij andere interpersoonlijk getraumatiseerde patiënten aandacht moeten hebben voor de morele aspecten van psychotrauma.
Wat is moral injury, waarom moeten we het kennen, wat houdt de behandeling ervan in, en hoe verhoudt het zich tot het bredere psychotraumaveld? Daarover gaat deze keynote lezing.

Dr. Jackie June ter Heide is klinisch psycholoog en senior onderzoeker bij ARQ Centrum’45, nationaal centrum voor diagnostiek en behandeling van complex psychotrauma. Ze werkt als behandelaar bij het team Beroep en Trauma, voornamelijk met politiemensen en veteranen. Daarnaast is ze coördinator van de research track Complex Trauma. Jackie June is gepromoveerd op een trial naar traumagerichte behandeling bij vluchtelingen. Haar huidige onderzoek richt zich vooral op de conceptualisatie, diagnostiek en behandeling van complexe vormen van posttraumatische stress, waaronder moral injury, complexe PTSS en het dissociatieve subtype. Jackie June heeft veelvuldig nationaal en internationaal gepresenteerd en gepubliceerd, onder meer met subsidie van het Nederlands Veteraneninstituut, ZonMW en Stichting Achmea Slachtoffer en Samenleving. Ze is gecertificeerd psychotraumatherapeut en supervisor EMDR. 

Trauma therapy amid structural and existential insecurity

Clinical guidelines for the treatment of post-traumatic stress disorder (PTSD) recommend trauma-focused psychotherapy as first-line treatment across settings. Studies show that trauma processing is possible even when individuals live under ongoing threat and lack legal security. For many patients with a refugee background, however, structural and existential insecurity becomes a central factor shaping the delivery and timing of therapy.
Drawing on evidence from randomized controlled trials, including the YOURTREAT trial, as well as supervision insights during the dissemination of trauma-focused approaches, recurrent challenges emerge: insecure residency status, fear of deportation, limited service access, discrimination within the health system, and experiences of injustice. These conditions influence therapeutic alliance and generate tension between working with the past and navigating present-day threats.
In this context, Narrative Exposure Therapy (NET) appears particularly well suited. Its structured focus on life events, combined with a therapeutic stance of advocacy, allows for a dignifying reconstruction of autobiographical memory that acknowledges injustice rather than bypassing it. NET can therefore function not only as a method of trauma integration, but also as a clinical response to silencing, exclusion, and structural vulnerability.
The presentation discusses implications for responsible trauma treatment when safety cannot be assumed and underscores the need for a broadened therapeutic role grounded in ethical responsibility and patient advocacy.

Prof. Dr. Frank Neuner is hoofd van de afdeling Klinische Psychologie aan de Universiteit van Bielefeld, waaronder ook de universitaire polikliniek. Hij heeft internationale bekendheid verworven met de ontwikkeling van Narrative Exposure Therapy, een kortdurende interventie voor psychische klachten als gevolg van traumatische stress. Hij publiceerde de eerste gerandomiseerde behandelstudie voor posttraumatische stressstoornis bij vluchtelingen in een oorlogsgebied, gevolgd door meerdere studies met vluchtelingen en burgers in conflictgebieden. Zijn expertise ligt op het gebied van epidemiologie, etiologie en behandeling van ernstige psychische stoornissen die samenhangen met trauma, veroorzaakt door herhaalde en intense ingrijpende gebeurtenissen zoals oorlog en kindermishandeling. Momenteel richt zijn onderzoek zich op barrières in de toegang tot behandeling voor vluchtelingen en de sociaal-emotionele impact van traumatische gebeurtenissen.